Khi bắt đầu một doanh nghiệp, việc hiểu rõ các quy định pháp lý là điều kiện tiên quyết để hoạt động hợp pháp và tránh rủi ro. Pháp lý doanh nghiệp không chỉ bao gồm các quy định về thành lập, mà còn liên quan đến thuế, lao động, hợp đồng và bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp. Bài viết này sẽ giúp các doanh nghiệp mới thành lập nắm rõ khái niệm pháp lý doanh nghiệp và những điểm quan trọng cần lưu ý để đảm bảo hoạt động suôn sẻ.
Pháp lý doanh nghiệp là gì?
Pháp lý doanh nghiệp là tập hợp các quy định pháp luật điều chỉnh quá trình thành lập, vận hành và quản lý doanh nghiệp. Đây là nền tảng pháp lý giúp doanh nghiệp tuân thủ các yêu cầu của nhà nước và bảo vệ quyền lợi của chủ sở hữu, đối tác và khách hàng. Luật Doanh nghiệp 2020 hiện là văn bản quan trọng nhất điều chỉnh hoạt động của doanh nghiệp tại Việt Nam, bên cạnh các luật khác như Luật Đầu tư, Luật Thuế, Luật Lao động và Luật Cạnh tranh.
Những điểm doanh nghiệp mới thành lập cần lưu ý
Đăng ký và thành lập doanh nghiệp
Doanh nghiệp cần lựa chọn loại hình kinh doanh phù hợp như công ty TNHH, công ty cổ phần hoặc doanh nghiệp tư nhân. Hồ sơ đăng ký bao gồm giấy đề nghị đăng ký doanh nghiệp, điều lệ công ty và danh sách thành viên/cổ đông. Sau khi đăng ký thành công, doanh nghiệp sẽ nhận được Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, đánh dấu sự hợp pháp của tổ chức. Việc đăng ký này cần được thực hiện đúng theo quy trình của Sở Kế hoạch và Đầu tư để tránh sai sót hoặc bị từ chối hồ sơ.
Đăng ký thuế và nghĩa vụ tài chính
Ngay sau khi thành lập, doanh nghiệp cần đăng ký mã số thuế với cơ quan thuế và thực hiện nghĩa vụ kê khai thuế theo định kỳ.
Doanh nghiệp cần nộp lệ phí môn bài chậm nhất vào cuối tháng thành lập nếu trong 6 tháng đầu năm hoặc trước ngày 30/7 nếu trong 6 tháng cuối năm. Mức lệ phí từ 2.000.000 – 3.000.000 đồng/năm, nhưng doanh nghiệp mới được miễn năm đầu tiên. Việc nộp thuế có thể thực hiện qua ngân hàng hoặc cổng thanh toán điện tử của cơ quan thuế.
Trước khi xuất hóa đơn, doanh nghiệp phải đăng ký hóa đơn điện tử với cơ quan thuế qua Cổng thông tin thuế điện tử. Quy trình gồm lựa chọn nhà cung cấp hóa đơn, đăng ký phát hành hóa đơn và nhận xác nhận từ cơ quan thuế.
Về thuế giá trị gia tăng (GTGT), doanh nghiệp có thể chọn phương pháp khấu trừ hoặc trực tiếp, tùy vào quy mô. Thuế GTGT kê khai theo tháng hoặc quý, nếu chậm nộp tờ khai có thể bị phạt từ 2.000.000 – 25.000.000 đồng.
Doanh nghiệp cũng phải kê khai và nộp thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), với thuế suất phổ biến là 20% trên lợi nhuận. Thuế tạm tính kê khai hàng quý và quyết toán cuối năm. Nếu chậm nộp, doanh nghiệp sẽ bị tính lãi phạt 0,03%/ngày trên số thuế chậm nộp.
Nếu có nhân viên, doanh nghiệp cần kê khai và nộp thuế thu nhập cá nhân (TNCN) theo tháng hoặc quý, đồng thời quyết toán cuối năm. Mức thuế tùy thuộc vào thu nhập của người lao động và chính sách thuế hiện hành.
Việc hoàn thành đầy đủ các nghĩa vụ thuế và tài chính không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật mà còn tạo nền tảng vững chắc để vận hành kinh doanh hiệu quả và tránh các rủi ro pháp lý.
Hợp đồng và giao dịch thương mại
Doanh nghiệp cần xây dựng hợp đồng thương mại một cách minh bạch và tuân thủ quy định pháp luật nhằm bảo vệ quyền lợi của mình. Hợp đồng cần có đầy đủ các điều khoản về trách nhiệm, nghĩa vụ của các bên, phương thức thanh toán, điều khoản phạt vi phạm và giải quyết tranh chấp. Đặc biệt, trong giao dịch quốc tế, doanh nghiệp cần lưu ý các quy định về thương mại điện tử và xuất nhập khẩu để tránh vi phạm pháp luật quốc tế.
Lao động và bảo hiểm xã hội
Nếu doanh nghiệp có sử dụng lao động, cần ký hợp đồng lao động đúng quy định và thực hiện nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp. Theo Luật Lao động, hợp đồng lao động phải thể hiện rõ mức lương, thời gian làm việc, trách nhiệm và quyền lợi của người lao động. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần tuân thủ các quy định về an toàn lao động để tránh tranh chấp với nhân viên hoặc bị xử phạt bởi cơ quan chức năng.
Bảo vệ sở hữu trí tuệ
Thương hiệu, logo, sản phẩm và quy trình kinh doanh của doanh nghiệp cần được bảo vệ bằng cách đăng ký quyền sở hữu trí tuệ với Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Điều này giúp doanh nghiệp tránh bị sao chép hoặc xâm phạm quyền lợi bởi các đối thủ cạnh tranh. Việc bảo vệ sở hữu trí tuệ còn đặc biệt quan trọng đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ, sáng tạo nội dung và sản xuất hàng hóa độc quyền.
Tuân thủ quy định về quảng cáo và tiếp thị
Doanh nghiệp cần lưu ý các quy định về quảng cáo, bảo vệ dữ liệu khách hàng và nội dung truyền thông. Việc sử dụng thông tin khách hàng cần tuân thủ Luật An toàn thông tin mạng để tránh vi phạm quyền riêng tư. Ngoài ra, doanh nghiệp không được quảng cáo sai sự thật, gây nhầm lẫn hoặc vi phạm các quy định về cạnh tranh không lành mạnh.
Rủi ro pháp lý đối với doanh nghiệp mới thành lập
Một trong những rủi ro lớn nhất mà doanh nghiệp mới thành lập phải đối mặt là vi phạm các quy định pháp luật do thiếu hiểu biết hoặc chưa tuân thủ đầy đủ các thủ tục. Các rủi ro phổ biến bao gồm vi phạm quy định về thuế dẫn đến bị xử phạt hành chính, tranh chấp lao động do không tuân thủ hợp đồng lao động, hoặc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ do sử dụng thương hiệu chưa được đăng ký bảo hộ. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng có thể đối mặt với rủi ro từ việc ký kết hợp đồng không chặt chẽ, dẫn đến tranh chấp với đối tác hoặc khách hàng. Để giảm thiểu các rủi ro này, doanh nghiệp cần tham vấn luật sư hoặc chuyên gia pháp lý ngay từ giai đoạn đầu.
